08:50 05/03/2019
Hồ Chí Minh nhà Mác xít sáng tạo - sự sáng tạo của Hồ Chí Minh nằm ngay trong những nguyên lý cơ bản của học thuyết Mác - Lênin, có những quan điểm trên nền tảng chủ nghĩa Mác - Lênin, nhưng không phụ thuộc, không rập khuôn theo nền tảng đó, ngược lại có những cách giải quyết mới, có cái riêng. Sự sáng tạo của Hồ Chí Minh trên nhiều lĩnh vực trong đó có vấn đề nhà nước.
Tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước hình thành trên cơ sở kế thừa có chọn lọc và phát triển sáng tạo các quan điểm tư tưởng đã có trước đó. Trước hết bắt nguồn từ những truyền thống tốt đẹp của dân tộc Việt Nam; các giá trị, tinh hoa văn hóa nhân loại, cả phương Đông và phương Tây về tổ chức, xây dựng nhà nước, quản lý xã hội và pháp luật; nhưng quan trọng, quyết định nhất hình thành tư tưởng Hồ Chí Minh về nhà nước là học thuyết Mác - Lênin về nhà nước nói chung, nhà nước chuyên chính vô sản nói riêng. Nhờ có chủ nghĩa Mác - Lê-nin, Hồ Chí Minh đã tìm thấy con đường cứu nước, giải phóng dân tộc cho cách mạng Việt Nam, phương thức đúng đắn để giải quyết vấn đề nhà nước, hiểu biết thấu đáo bản chất nhà nước và cách thức tổ chức nhà nước.
Trên cơ sở lý luận của chủ nghĩa Mác - Lê-nin về cách mạng và chính quyền cách mạng, qua thực tiễn hoạt động cách mạng trong phong trào cộng sản quốc tế, Hồ Chí Minh có cơ hội tiếp cận, tìm hiểu các bản Hiến pháp năm 1924 và Hiến pháp năm 1936 của Liên Xô, Người nhận thấy Nhà nước Xô-viết, về bản chất, là nhà nước của đại đa số quần chúng nhân dân, là nhà nước của số đông. Đây là mẫu hình Nhà nước Việt Nam mới cần xây dựng. Chủ trương của Hồ Chí Minh là: Chúnh ta đã hy sinh làm cách mệnh, thì nên làm đến nơi, nghĩa là làm sao cách mệnh rồi thì quyền giao cho dân chúng số nhiều, chớ để trong tay một bọn ít người. Thế mới khỏi hy sinh nhiều lần, thế dân chúng mới được hạnh phúc.
Để chọn một mô hình nhà nước phù hợp với thực tế Việt Nam, Hồ Chí Minh đã có một lộ trình xây dựng nhà nước mới ở Việt Nam khá rõ ràng, bài bản trước khi chính quyền về tay nhân dân. Năm 1925 - 1927, viết trong tác phẩm "Bản án chế độ thực dân Pháp và Đường cách mệnh", Hồ Chí Minh đã có tư tưởng về một nhà nước của số đông, thực hiện một nền dân chủ triệt để - dân chủ cho đa số theo mô hình kiểu Nhà nước Xô viết của Lênin. Nhà nước Xô viết công - nông - binh Lênin chủ trương là phát ruộng đất cho dân cày, giao công xưởng cho thợ thuyền... ra sức tổ chức kinh tế mới, để thực hành chủ nghĩa thế giới đại đồng. Năm 1930, Đảng Cộng sản Việt Nam ra đời trong Cương lĩnh đầu tiên của Đảng và Hồ Chí Minh đã chỉ rõ nội dung chính trị của cách mạng vô sản ở Việt Nam, sau khi giành được chính quyền phải thiết lập nhà nước, chính phủ công - nông - binh theo mô hình Nhà nước Xô viết của Lênin.
Nhưng khi bắt tay vào xây dựng nhà nước kiểu mới, đúc kết những nguyên lý và kinh nghiệm về cách mạng vô sản và Nhà nước Xô viết của Lênin, Hồ Chí Minh không hoàn toàn theo Lênin mô hình nhà nước Xô viết công - nông - binh sau Cách mạng Tháng Mười Nga mà vận dụng một cách sáng tạo những quan điểm của chủ nghĩa Mác - Lê-nin về chính quyền nhà nước do Đảng Cộng sản lãnh đạo vào thực tiễn ở nước ta. Năm 1941, Hồ Chí Minh về nước, trực tiếp chủ trì Hội Nghị Trung ương Đảng lần thứ 8, tại Hội nghị này, Hồ Chí Minh và Đảng ta đã đề xuất quan điểm xây dựng nhà nước dân chủ nhân dân. Nhà nước dân chủ nhân dân trong quan điểm của Hồ Chí Minh là nhà nước của cả dân tộc, không dừng lại ở một bộ phận công nhân, nông dân và binh lính theo mô hình nhà nước Xô viết của Lênin. Vì, Nhà nước dân chủ nhân dân là nhà nước của số đông đại đa số nhân dân, toàn bộ quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân. Từ đó, tư tưởng về nhà nước kiểu mới theo Hồ Chí Minh cơ bản được hình thành. Đây là một sáng tạo lớn về lý luận và thực tiễn của Hồ Chí Minh và của Đảng ta.
Cách mạng Tháng Tám thành công, ngày 2 - 9 - 1945, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đọc bản "Tuyên ngôn độc lập" tại Quảng trường Ba Đình lịch sử, tuyên bố trước quốc dân và thế giới về sự ra đời của nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa là chính quyền dân chủ nhân dân. Đó là chính quyền của dân, do dân, vì dân. Nhà nước dân chủ nhân dân, là nhà nước do dân bầu ra. Vì thế, ngay sau ngày độc lập, Chủ tịch Hồ Chí Minh đề nghị với Chính phủ sớm tổ chức cuộc Tổng tuyển cử với chế độ phổ thông đầu phiếu, bầu ra các cơ quan tối cao của nhà nước. Ngày 6 - 1- 1946 cuộc Tổng tuyển cử trên phạm vi cả nước được diễn ra, nhân dân cả nước bầu ra nhà nước dân chủ đầu tiên của dân, do dân, vì dân. Theo Hồ Chí Minh, xây dựng "Chính quyền từ xã đến chính phủ Trung ương do dân cử ra. Đoàn thể từ Trung ương đến xã do dân tổ chức nên”. Đồng thời, Người chỉ đạo thành lập Ban sọan thảo Hiến pháp, tháng 11 - 1946 Hiến pháp đầu tiên của nước ta được thông qua. Đây thực sự là một Hiến pháp dân chủ, bảo đảm tính hợp hiến, hợp pháp của Nhà nước kiểu mới, Điều 1 Hiến pháp 1946 đã khẳng định: “Tất cả quyền bính trong nước là của toàn thể nhân dân Việt Nam, không phân biệt nòi giống, gái trai, giàu nghèo, giai cấp”. Trải qua nhiều giai đoạn lịch sử khác nhau, mô hình tổ chức thực hiện quyền lực nhà nước trong Hiến pháp năm 1946 là những giá trị pháp lý được Đảng và Nhà nước ta vận dụng, kế thừa để đưa vào Hiến pháp 1992 và Hiến pháp sửa đổi 2013. Điều đó cho thấy Hiến pháp năm 1946 do Chủ tịch Hồ Chí Minh nghiên cứu, chỉ đạo ban hành không chỉ có giá trị, ý nghĩa lịch sử, mà bản Hiến pháp này còn có những giá trị về tư tưởng lập pháp đương đại. Đứng trước yêu cầu của sự nghiệp đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, hội nhập quốc tế, Đảng ta khẳng định trong Đại hội XI: “Tiếp tục đẩy mạnh xây dựng và hoàn thiện Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, bảo đảm Nhà nước ta thực sự là của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân, do Đảng lãnh đạo...". Đại hội XII của Đảng vẫn tiếp tục khẳng định: “Tiếp tục phát huy dân chủ XHCN, bảo đảm tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân”. Đây là quan điểm nhất quán của Đảng, phản ánh sâu sắc bản chất chế độ dân chủ ở nước ta đã được nêu trong Hiến pháp năm 2013: “Nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam do nhân dân làm chủ; tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân…”.
Đây là một trong những luận điểm sáng tạo nổi bật trong hệ thống quan điểm toàn diện và sâu sắc về nhữg vấn đề cơ bản của cách mạng Việt Nam, là kết quả của sự vận dụng và phát triển sáng tạo của Chủ nghĩa Mác – Lênin vào điều kiện cụ thể của Việt Nam, kế thừa và phát triển các giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc, tiếp thu tinh hoa văn hóa nhân loại. Cùng với chủ nghĩa Mác – Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh là nền tảng tư tưởng, kim chỉ nam cho hành động của Đảng ta, nhân dân ta, là người dẫn đường cho sự nghiệp cách mạng của nhân dân ta giành thắng lợi./.
(Tài liệu tham khảo: Giáo trình TCLLCT- HC, Những vấn đề cơ bản của chủ nghĩa Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh, Nxb LLCT, H., 2017)
Nguyễn Thị Hồng - Khoa lý luận Mác - Lênin, tư tưởng Hồ Chí Minh