Bảo đảm Quyền con người - bản chất của Nhà nước Việt Nam

07:52 06/01/2021

• Khẳng định ý nghĩa lịch sử của Cách mạng Tháng Tám năm 1945 tại Việt Nam
• Đảng lãnh đạo cách mạng Việt Nam “gặt hái” thành công có phải là “sự ăn may”
• Một số nhận định chưa chính xác về sự kiện Nguyễn Tất Thành ra đi tìm đường cứu nước cần được nhận diện và phản biện

“Tuyên ngôn thế giới về quyền con người” được Đại hội đồng Liên Hợp Quốc thông qua ngày 10-12-1948, gồm 30 điều quy định về các quyền dân sự, chính trị, kinh tế - xã hội và văn hóa. Ngày nay, nó là một Văn kiện pháp lý quốc tế quan trọng về vấn đề quyền con người. Các quốc gia dân chủ hoặc muốn được công nhận là có nền dân chủ thì một trong những yêu cầu phải cam kết về mặt quốc tế là ký kết các công ước quốc tế về quyền con người; trong nước thì phải có tuyên bố pháp lý về việc bảo đảm quyền con người thông qua Hiến pháp và hệ thống pháp luật của quốc gia.

Là một quốc gia thực thi nền dân chủ ngay từ khi thành lập Nhà nước mới và là thành viên của các công ước quốc tế về quyền con người, Việt Nam luôn coi trọng và nỗ lực thực hiện các cam kết quốc tế của mình trên lĩnh vực quyền con người.

Nhiều năm qua, các hình thức tuyên truyền, phổ biến, giáo dục pháp luật về quyền con người, quyền và nghĩa vụ công dân luôn được Đảng và Nhà nước ta coi trọng. Đảng và Nhà nước Việt Nam quan niệm rằng, đây không chỉ là công việc riêng của Đảng, Nhà nước mà là công việc của tất cả các cấp, các ngành, của toàn hệ thống chính trị và là công việc của toàn dân. Từ quan điểm đúng đắn đó, cùng với sự nhiệt tình quan tâm, ủng hộ của toàn xã hội và sự hợp tác của các tổ chức quốc tế, thời gian qua công tác tuyên truyền, giáo dục về quyền con người, quyền và nghĩa vụ công dân ở nước ta đạt được nhiều thành tựu cơ bản, rất đáng trân trọng. Nhận thức về quyền con người, quyền và nghĩa vụ công dân trong toàn xã hội, do đó cũng ngày càng được nâng cao. Việc thực hiện những quy định bảo đảm quyền con người trong Hiến pháp và hệ thống pháp luật đã đạt được những kết quả quan trọng.

Quá trình đổi mới nhận thức về vấn đề quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân ở nước ta diễn ra mạnh mẽ cùng với quá trình thực hiện đường lối đổi mới toàn diện đất nước, nhất là từ khi Ban Bí thư Trung ương Đảng ban hành Chỉ thị số 12/CT-TW năm 1992, trong đó Đảng ta xác định quyền con người là mục tiêu, động lực của sự phát triển và là bản chất của chế độ ta.

Chỉ thị 12/CT-TW khẳng định: Đối với chúng ta, vấn đề quyền con người được đặt ra xuất phát từ mục tiêu của chủ nghĩa xã hội, từ bản chất của chế độ ta và bao quát rộng rãi nhiều lĩnh vực, từ chính trị, tư tưởng, văn hóa đến kinh tế, xã hội, quốc phòng - an ninh, pháp chế...

Quan điểm chỉ đạo này đã được cụ thể hóa trong Điều 50, Hiến pháp năm 1992: “Ở nước Cộng hoà xã hội chủ nghĩa Việt Nam, các quyền con người về chính trị, dân sự, kinh tế, văn hoá và xã hội được tôn trọng, thể hiện ở các quyền công dân và được quy định trong Hiến pháp và luật”. Tiếp đó, Cương lĩnh xây dựng đất nước trong thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội (bổ sung, phát triển năm 2011) cũng nêu rõ: quan tâm hơn nữa việc chăm lo hạnh phúc và sự phát triển tự do, toàn diện của con người, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của con người, tôn trọng và thực hiện các điều ước quốc tế mà Việt Nam ký kết. Điều này khẳng định bản chất Nhà nước ta là nhà nước dân chủ, tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân, cam kết bảo đảm quyền con người, quyền công dân. Điều này được tiếp tục được cụ thể hóa trong Hiến pháp năm 2013.

Tại Khoản 1, Điều 2, Chương 1 của Hiến pháp năm 2013 quy định: “Nhà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của Nhân dân, do Nhân dân, vì Nhân dân”. Quy định này thực chất nhằm nêu rõ quan điểm của Nhà nước Việt Nam là quyết tâm xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa, mà một trong những tôn chỉ mục đích của nhà nước pháp quyền là phải bảo đảm quyền con người.

Việc bảo đảm quyền con người trước tiên phải được thể hiện bằng tuyên bố pháp lý “tất cả quyền lực nhà nước thuộc về Nhân dân”, “do Nhân dân làm chủ” (Mục 2, Điều 2). Điều này tiếp tục được cụ thể hóa trong Điều 6: “Nhân dân thực hiện quyền lực nhà nước bằng dân chủ trực tiếp, bằng dân chủ đại diện thông qua Quốc hội, Hội đồng nhân dân và thông qua các cơ quan khác của Nhà nước” và Khoản 2, Điều 8: “Các cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức, viên chức phải tôn trọng Nhân dân, tận tụy phục vụ Nhân dân, liên hệ chặt chẽ với Nhân dân, lắng nghe ý kiến và chịu sự giám sát của Nhân dân; kiên quyết đấu tranh chống tham nhũng, lãng phí và mọi biểu hiện quan liêu, hách dịch, cửa quyền”.

Hiến pháp năm 2013 gồm 11 Chương 120 điều. Trong đó, từ điều 14 đến điều 49 của Chương II (gồm 36/120 điều) được dành trọn để quy định chế định về quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân. Ngoài ra, những điểm mới về việc bảo đảm thực hiện quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân còn thể hiện xuyên suốt trong toàn bộ Hiến pháp năm 2013. Điều này cho thấy quan điểm nhất quán của Đảng, Nhà nước ta là luôn coi trọng và đặt vấn đề quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân ở một vị trí rất trang trọng trong đạo luật gốc của quốc gia - Hiến pháp.

Không phải chỉ đến Hiến pháp năm 2013 Nhà nước ta mới coi trọng vấn đề quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân, mà trong các bản Hiến pháp trước, từ Hiến pháp năm 1946 đến Hiến pháp năm 1992 đã ghi nhận các quyền cơ bản và thiêng liêng của con người. Tuy nhiên, phải đến Hiến pháp năm 1992 thì khái niệm “quyền con người” mới được đề cập một cách chính thức và đến Hiến pháp năm 2013 thì chế định quyền con người được ưu tiên trình bày đậm nét. Đặc biệt, Hiến pháp năm 2013 cũng thể hiện rõ ràng sự đổi mới quan điểm, cách nhìn nhận của Nhà nước ta về vấn đề quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân.

Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng, Trưởng Ban soạn thảo Hiến pháp năm 2013 khẳng định: Quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân được đề cao, được đưa lên vị trí trang trọng hàng đầu trong Hiến pháp. Đó vừa là kế thừa Hiến pháp năm 1946 do Chủ tịch Hồ Chí Minh làm Trưởng ban soạn thảo, vừa thể hiện nhận thức mới, đầy đủ, sâu sắc hơn trong việc thể chế hóa quan điểm của Đảng và Nhà nước ta về đề cao nhân tố con người, coi con người là chủ thể, nguồn lực chủ yếu và là mục tiêu của sự phát triển.

Thực tiễn tình hình phát huy vấn đề quyền con người, quyền và nghĩa vụ cơ bản của công dân ở Việt Nam trong nhiều năm qua đã khẳng định tuyên bố pháp lý này được thực hiện một cách có hiệu quả trong thực tế, được nhân dân cả nước đồng tình và được các tổ chức quốc tế đánh giá cao. Đó là cơ sở thực tiễn để Nhà nước ta đi đến một cam kết: “Nhà nước bảo đảm và phát huy quyền làm chủ của Nhân dân; công nhận, tôn trọng, bảo vệ và bảo đảm quyền con người, quyền công dân; thực hiện mục tiêu dân giàu, nước mạnh, dân chủ, công bằng, văn minh, mọi người có cuộc sống ấm no, tự do, hạnh phúc, có điều kiện phát triển toàn diện” (Điều 3, Hiến pháp năm 2013)./.