Trường Chính trị Tôn Đức Thắng Tỉnh An Giang

Tin mới

Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh về tự phê bình và phê bình trong đội ngũ cán bộ, đảng viên giai đoạn hiện nay

03:02 24/03/2023

Là người sáng lập và lãnh đạo Đảng Cộng sản Việt Nam, Chủ tịch Hồ Chí Minh luôn quan tâm đến công tác xây dựng, chỉnh đốn Đảng. Để Đảng ta thực sự trong sạch, vững mạnh, “là đạo đức, là văn minh”, Người khẳng định, Đảng phải tuân thủ, giữ vững các nguyên tắc tổ chức và sinh hoạt Đảng. Trong đó, Người đặc biệt quan tâm đến tự phê bình và phê bình. Theo Bác, tự phê bình và phê bình là quy luật phát triển của Đảng, là vũ khí sắc bén, thang thuốc hay trong công tác xây dựng Đảng.

ThS. Đỗ Ngọc Qui

Giảng viên Khoa Xây dựng Đảng

Trong bài báo “tự phê bình, phê bình, sửa chữa”, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã đưa ra khái niệm hoàn chỉnh về tự phê bình và phê bình. Người viết: “tự phê bình là cá nhân (cơ quan hoặc đoàn thể) thật thà nhận khuyết điểm của mình để sữa chữa, để người khác giúp mình sửa chữa, mà cũng để người khác biết mà tránh những khuyết điểm mình đã phạm. Phê bình là thấy ai (cá nhân, cơ quan, đoàn thể) có khuyết điểm thì thành khẩn nói cho họ biết để họ sữa chữa, để họ tiến bộ” (1). Tự phê bình và phê bình có vai trò rất quan trọng, Người chỉ rõ: “Tự phê bình và phê bình là thứ vũ khí sắc bén nhất, nó giúp cho Đảng ta mạnh và ngày càng thêm mạnh. Nhờ nó mà chúng ta sửa chữa khuyết điểm, phát triển ưu điểm, tiến bộ không ngừng” (2). “Một Đảng mà giấu giếm khuyết điểm của mình là một Đảng hỏng. Một Đảng có gan thừa nhận khuyết điểm của mình, vạch rõ những cái đó, vì đâu mà có khuyết điểm đó, xét rõ hoàn cảnh sinh ra khuyết điểm đó, rồi tìm kiếm mọi cách để sửa chữa khuyết điểm đó. Như thế là một Đảng tiến bộ, mạnh dạn, chắc chắn, chân chính” (3). “Cho nên đảng viên và cán bộ cần phải nâng cao giác ngộ tư tưởng ngăn ngừa tự đại tự cao, mạnh dạn công khai tự phê bình, vui vẻ tiếp thụ lời phê bình của người khác” (4).

Chủ tịch Hồ Chí Minh không chỉ khẳng định rõ vai trò, tầm quan trọng của tự phê bình và phê bình trong công tác xây dựng Đảng mà Người còn chỉ rõ mục đích tự phê bình và phê bình. “Mục đích phê bình cốt để giúp nhau sửa chữa, giúp nhau tiến bộ. Cốt để sửa đổi cách làm việc cho tốt hơn, đúng hơn. Cốt đoàn kết và thống nhất nội bộ” (5). Để tự phê bình và phê bình thiết thực, hiệu quả, đạt được mục đích đề ra,  Chủ tịch Hồ Chí Minh chỉ rõ phương pháp tự phê bình và phê bình. “Phê bình mình cũng như phê bình người phải ráo riết, triệt để, thật thà, không nể nang, không thêm bớt. Phải vạch rõ cả ưu điểm và khuyết điểm. Đồng thời, chớ dùng những lời mỉa mai, chua cay, đâm thọc. Phê bình việc làm, chứ không phải phê bình người” (6); và “Phê bình và tự phê bình phải thường xuyên, thiết thực, dân chủ, từ trên xuống và từ dưới lên… Làm được như thế thì khuyết điểm sẽ bớt, và tiến bộ sẽ mau” (7).

Một trong những phương pháp quan trọng của tự phê bình và phê bình  theo Chủ tịch Hồ Chí Minh là cán bộ, đảng viên phải phát huy dân chủ, tôn trọng và lắng nghe ý kiến của cấp dưới, của quần chúng khắc phục tình trạng: “Không phê bình trước mặt để nói sau lưng. Khi khai hội thì không nói, lúc khai hội xong rồi mới nói” (8). “Rồi sinh ra thói “không nói trước mặt, chỉ nói sau lưng”, “trong Đảng im tiếng, ngoài Đảng nhiều mồm”, sinh ra thói “thậm thà thậm thụt” và những thói xấu khác” (9). Người căn dặn: “Cấp trên cũng nên thỉnh thoảng trưng cầu ý kiến phê bình của cấp dưới. Có như thế thì cũng khác nào như một người có vết nhọ trên mặt, được người ta đem gương cho soi, mình tự thấy vết nhọ. Lúc đó không cần ai khuyên bảo, cũng tự vội vàng đi rửa mặt. Ta phải biết cách phê bình sáng suốt, khôn khéo, như chiếu tấm gương cho mọi người soi thấu những khuyết điểm của mình, để tự mình sửa chữa” (10).

Chủ tịch Hồ Chí Minh đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên phải có thái độ đúng đắn trong tự phê bình, tiếp thu phê bình của đồng chí, đồng đội để tiến bộ. Người viết: “Những người bị phê bình thì phải vui lòng nhận xét để sửa đổi, không nên vì bị phê bình mà nản chí, hoặc oán ghét” (11). “Đảng viên và cán bộ cần phải nâng cao giác ngộ tư tưởng ngăn ngừa tự đại tự cao, mạnh dạn công khai tự phê bình, vui vẻ tiếp thụ lời phê bình của người khác” (12). “Phê bình và tự phê bình như uống thuốc xổ. Xổ rồi thì phải uống thuốc bổ… Phê bình xong phải biết cách sửa chữa. Nếu phê bình rồi mà không biết cách sửa chữa là một khuyết điểm to” (13).

Kế thừa và phát triển tư tưởng Hồ Chí Minh về tự phê bình và phê bình, trong suốt quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng ta luôn đề cao và thực hiện nghiêm túc nguyên tắc tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt Đảng. Đại hội XIII của Đảng đánh giá: “các cấp ủy, tổ chức đảng đã nghiêm túc chỉ đạo, tổ chức thực hiện tự phê bình và phê bình theo tinh thần nghị quyết Trung ương 4 khóa XI, khóa XII. Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã gương mẫu, nghiêm túc thực hiện kiểm điểm tự phê bình và phê bình; đồng thời, tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, tăng cường kiểm tra, chú trọng gợi ý kiểm điểm đối với những tập thể, cá nhân có biểu hiện vi phạm.” Nhờ nghiêm túc tự phê bình và phê bình mà Đảng đã sữa chữa kịp thời những sai lầm, khuyết điểm, từ đó làm cho Đảng ngày càng lớn mạnh, vượt qua những thử thách cam go, đưa cách mạng nước ta đi từ thắng lợi này đến thắng lợi khác.

Tuy nhiên, bên cạnh những ưu điểm, việc thực hiện tự phê bình và phê bình trong sinh hoạt Đảng vẫn còn những hạn chế, khuyết điểm. Trong Văn kiện Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X của Đảng đã đánh giá: “Một số cấp ủy, tổ chức đảng và cán bộ lãnh đạo thiếu tôn trọng và phát huy quyền của đảng viên, ít lắng nghe ý kiến cấp dưới; cán bộ lãnh đạo ở một số nơi gia trưởng, độc đoán, chuyên quyền, mất dân chủ và dân chủ hình thức” (14). “Không ít cơ sở đảng yếu kém, năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu thấp, sinh hoạt đảng và quản lý đảng viên lỏng lẻo, nội dung sinh hoạt nghèo nàn, tự phê bình và phê bình yếu” (15). Tại Đại hội XI, với quan điểm đánh giá đúng sự thật, Đảng ta chỉ rõ: “Nhiều khuyết điểm, sai lầm của đảng viên và tổ chức đảng chậm được phát hiện. Tình trạng thiếu trách nhiệm, cơ hội, suy thoái đạo đức, lối sống vẫn diễn ra khá phổ biến trong một bộ phận cán bộ, đảng viên”. Nghị quyết Trung ương 4, khóa XII chỉ rõ: “Tự phê bình và phê bình nhiều nơi mang tính hình thức; vẫn còn tình trạng nể nang, né tránh, ngại va chạm; một số cán bộ, đảng viên thiếu tự giác nhận khuyết điểm và trách nhiệm của mình trong công việc được giao” (16) hay Đại hội XIII đã chỉ ra:  “Năng lực lãnh đạo và sức chiến đấu của một số tổ chức đảng còn thấp”… “Tự phê bình và phê bình ở không ít nơi còn hình thức; tình trạng nể nang, né tránh, ngại va chạm còn diễn ra ở nhiều nơi; một bộ phận cán bộ, đảng viên thiếu tự giác nhận khuyết điểm và trách nhiệm của mình đối với nhiệm vụ được giao…” (17).

Từ thực tế đó, để ngăn chặn, đẩy lùi, khắc phục những yếu kém, khuyết điểm, những căn bệnh của Đảng cầm quyền, đội ngũ cán bộ, đảng viên cần quán triệt và thực hiện đúng tư tưởng Hồ Chí Minh về tự phê bình và phê bình, cụ thể như sau:

Một là, tiếp tục học tập, quán triệt sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh về tự phê bình và phê bình. Những nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về tự phê bình và phê bình đã được phổ biến rộng rãi, được tổ chức học tập, nghiên cứu trong Đảng. Tuy nhiên, giữa học tập quán triệt và thực hiện tư tưởng Hồ Chí Minh về tự phê bình và phê bình vẫn còn một khoảng cách khá xa. Vì thế, đòi hỏi mỗi cán bộ, đảng viên của Đảng, không phân biệt cấp bậc, chức vụ, quyền hạn cần phải tiếp tục nghiên cứu, học tập, quán triệt để hiểu một cách thấu đáo, sâu sắc vai trò, mục đích, nội dung, phương pháp tự phê bình và phê bình… để từ đó vận dụng đúng đắn vào hoạt động lãnh đạo của cấp ủy, tổ chức đảng, vào trong thực tiễn công tác xây dựng Đảng, tránh những biểu hiện nhận thức sai trái, lệch lạc trong tự phê bình và phê bình.

Hai là, đội ngũ cán bộ, đảng viên cần nêu cao tính đảng, tính chiến đấu trong tự phê bình và phê bình. Trên cơ sở nắm chắc nội dung tư tưởng Hồ Chí Minh về tự phê bình và phê bình, đội ngũ cán bộ, đảng viên phải biết vượt lên trên những lợi ích cá nhân, những nhu cầu của cuộc sống đời thường, biết đặt lợi ích của Tổ quốc, của Đảng, của nhân dân lên trên lợi ích cá nhân, lợi ích nhóm… để hoàn thành tốt chức trách, nhiệm vụ, cương vị công tác được giao. Cán bộ cấp trên phải làm gương cho cấp dưới trong tự phê bình và phê bình, để cấp dưới học tập và noi theo. 

Ba là, chấp hành nghiêm chế độ tự phê bình và phê bình theo quy định của Điều lệ Đảng. Tự phê bình và phê bình vừa là nguyên tắc, là quy luật, đồng thời là chế độ thường xuyên trong sinh hoạt đảng. Vì thế, mỗi cán bộ, đảng viên cần tích cực, chủ động chấp hành đầy đủ, nghiêm túc các chế độ, nền nếp sinh hoạt của tổ chức đảng. Đặc biệt, là các hình thức sinh hoạt tự phê bình và phê bình theo chế độ định kỳ và đột xuất, trong đánh giá chất lượng tổ chức đảng và đảng viên; nhận xét, đánh giá cán bộ, trong bình xét khen thưởng, xét kỷ luật cán bộ. Khắc phục tình trạng ngại sinh hoạt tự phê bình và phê bình, vin lý do khách quan để không tham gia sinh hoạt tự phê bình và phê bình.   

Bốn là, thực thà tự phê bình, nghiêm túc tiếp thu phê bình để sửa chữa tiến bộ. Đây là vấn đề đặc biệt quan trọng trong thực hiện tự phê bình và phê bình theo tư tưởng Hồ Chí Minh. Nếu người cán bộ, đảng viên lại chỉ tập trung phê bình đồng chí, đồng đội mà không quan tâm đến tự phê bình mình, sợ mất sĩ diện, uy tín cá nhân nên không tự giác tự phê bình, hoặc tự phê bình mang tính hình thức, đối phó thì chất lượng tự phê bình và phê bình sẽ rất hạn chế. Vì vậy, đội ngũ cán bộ, đảng viên phải thực thà tự phê bình, thành tâm, thành khẩn tự phê bình trước cấp ủy tổ chức đảng cùng cấp, tự phê bình trước cấp dưới. Tự phê bình thẳng thắn, trung thực, nêu hết cả ưu điểm và hạn chế, khuyết điểm, nguyên nhân của những ưu điểm và khuyết điểm. Tránh tình trạng bản kiểm điểm đảng viên, cán bộ chỉ thấy thành tích, không thấy hạn chế, khuyết điểm, không dám tự chỉ ra những yếu kém, khuyết điểm, thừa nhận những sai lầm, khuyết điểm của mình để sửa chữa tiến bộ.  Cùng với việc thực thà tự phê bình, cán bộ, đảng viên còn phải lắng nghe, trân trọng ý kiến phê bình của cấp dưới, ý kiến đóng góp, phê bình của quần chúng với một thái độ chân thành, cởi mở để sửa chữa khuyết điểm của bản thân, không tự kiêu, tự đại, không bảo thủ, tỏ thái độ hằn học với người góp ý, phê bình, trù dập người phê bình. Không tranh công, đổ lỗi, thành tích thì nhận về mình, khuyết điểm thì đổ do tập thể. Khi đã nhận thức được những hạn chế, khuyết điểm của mình cán bộ, đảng viên phải kiên quyết sửa chữa để tiến bộ.

Thực tiễn quá trình lãnh đạo cách mạng Việt Nam, Đảng ta luôn coi vấn đề tự phê bình và phê bình là vũ khí sắc bén, là phương thức quan trọng trong lãnh đạo, cầm quyền. Tuy nhiên, công tác tự phê bình và phê bình ở các tổ chức cơ sở đảng trên thực tế còn nhiều hạn chế, bất cập. Vì vậy, đội ngũ cán bộ, đảng viên cần tiếp tục nghiên cứu, quán triệt, thực hiện tự phê bình và phê bình theo tư tưởng Hồ Chí Minh, thiết thực sửa đổi lối làm việc, thực hiện nghiêm Nghị quyết Trung ương 4 khóa XI, Nghị quyết Trung ương 4 khóa XII, Nghị quyết Trung ương 4 khóa XIII và Chỉ thị số 05 - CT/TW ngày 15 tháng 5 năm 2016 của Bộ Chính trị khóa XII về  “Đẩy mạnh học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh” góp phần xây dựng Đảng ta thực sự trong sạch, vững mạnh về chính trị, tư tưởng, tổ chức, đạo đức và cán bộ lãnh đạo sự nghiệp cách mạng Việt Nam đi đến thành công./.

Tài liệu tham khảo

(1) Hồ Chí Minh, Toàn tập, tập 10, Nxb CTQG,H.2011, tr.386

(2) (4) (12) Hồ Chí Minh, Toàn tập, Tập 9, Nxb CTQG, H.2011, tr.521 – 522, 521 – 522, 521.

(3) (5) (6) (8) (9) (10) (11) Hồ Chí Minh, Toàn tập, Tập 5, Nxb CTQG, H.2011, tr. 301, 272, 272, 298, 283, 284, 272.

(7) (13) Hồ Chí Minh, Toàn tập, Tập 7, Nxb CTQG, H.2011, tr.34, 221.

(14) Ban tư tưởng - Văn hóa Trung Ương (2004), Tư tưởng Hồ Chí Minh mãi mãi soi đường chúng ta đi, Nxb.CTQG, H.

(15) (17)  Đảng Cộng sản Việt Nam, Văn kiện Đại hội Đại biểu toàn Quốc lần thứ XI, XII, XIII, Nxb.CTQG, H. 2011, 2016, 2021.

(16) Đảng Cộng sản Việt Nam, Nghị quyết Trung ương 4 Khóa XII, Về tăng cường xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ.

(18) Nguyễn Minh (2018) “Nêu gương tự phê bình và phê bình là xây dựng Đảng về đạo đức”, Tạp chí Cộng sản Điện tử, Thứ sáu, 26/10/2018.

(19) Nguyễn Thi Hoài Phương (2014), Tư tưởng Hồ Chí Minh về đạo đức cách mạng và sự vận dụng của Đảng ta trong giai đoạn hiện nay, Nxb.CTQG, H.

In trang này Quay lại trang trước
các tin khác