Trường Chính trị Tôn Đức Thắng Tỉnh An Giang

Tin mới

Chat GPT – Nhìn từ góc độ triết học

02:36 28/02/2025

ThS. Ngô Thanh Bình

Khoa Lý luận cơ sở

 

Tóm tắt: Có thể khẳng định, trong những năm đầu của thế kỷ XXI, khoa học công nghệ đã đạt được những thành tựu đáng kể về chất với sự ra đời của trí tuệ nhân tạo (AI). Trong đó, chat GPT là một Chatbot được tích hợp nhiều tác vụ thông minh, đem lại nhiều tiện ích cho con người. Tuy nhiên, sự ra đời của ứng dụng này cũng đặt ra nhiều vấn đề cần nghiên cứu, giải quyết. Trên cơ sở đó, bài viết phân tích khái quát về chat GPT và những tác động của nó đối với đời sống xã hội từ góc nhìn triết học.

Từ khóa: chat GPT, góc độ, triết học,…

Trong mỗi hình thái kinh tế - xã hội thì lực lượng sản xuất và quan hệ sản xuất có vai trò hết sức to lớn; đồng thời, giữa chúng có mối quan hệ mật thiết với nhau, lực lượng sản xuất là cơ sở tiền đề góp phần thúc đẩy quan hệ sản xuất phát triển và quan hệ sản xuất cũng có tính độc lập tương đối, nó sẽ tác động trở lại lực lượng sản xuất. Khi nghiên cứu về phạm trù lực lượng sản xuất là chúng ta đề cập đến trình độ, khả năng chinh phục tự nhiên của con người. Trong thời đại công nghiệp 4.0 thì lực lượng sản xuất ngày càng có vị thế quan trọng, bởi nó không chỉ góp phần đưa đất nước ta thoát khỏi thời kỳ quá độ để tiến lên xây dựng chủ nghĩa xã hội và hướng tới chủ nghĩa cộng sản, mà nó còn luận giải mặt thứ hai trong vấn đề cơ bản của triết học:“con người có khả năng nhận thức được thế giới hay không?”.

Hiện nay, khoa học - công nghệ đang trở thành một lực lượng sản xuất trực tiếp và vô cùng quan trọng. Những thành tựu đạt được trong lĩnh vực này được áp dụng một cách nhanh chóng và rộng rãi vào quá trình sản xuất, từ đó thúc đẩy sự phát triển mạnh mẽ của lực lượng sản xuất. Sự thẫm thấu ngày càng sâu của khoa học - công nghệ vào từng yếu tố lực lượng sản xuất đã góp phần tạo ra một bước nhảy vọt  đáng kể về năng suất lao động trong quá trình sản xuất của loài người. Việc áp dụng khoa học - công nghệ vào hoạt động sản xuất đã giúp tăng năng suất, cải thiện chất lượng sản phẩm và giảm chi phí sản xuất. Đồng thời, những tiến bộ trong khoa học - công nghệ cũng đã mở ra những cơ hội mới cho các ngành sản xuất truyền thống, cũng như thúc đẩy sự phát triển của các ngành công nghiệp mới.

Từ năm 2020 đến nay, thế giới đã phải đối mặt với những thách thức lớn về sức khỏe do dịch bệnh Covid-19 gây ra. Đồng thời, với sự ra đời của ứng dụng Chat GPT (Chat Generative Pre-training Transformer) cũng đã thu hút sự chú ý của nhiều người yêu thích công nghệ trên toàn thế giới. Nhiều người đã dự đoán về tương lai của công nghệ này và cho rằng nó có thể thay thế con người trong tương lai gần, gây ra nguy cơ mất việc làm cho nhiều ngành nghề và dẫn đến tình trạng thất nghiệp trong xã hội. Nếu sự phát triển của công nghệ này không được cân bằng có thể dẫn đến những mâu thuẫn trong xã hội.

Tuy nhiên, việc Chat GPT có thể thay thế nguồn lực con người hay không vẫn còn là một vấn đề đang được tranh luận. Dù Chat GPT có khả năng thực hiện nhiều tác vụ khác nhau một cách tự động và nhanh chóng, nhưng nó vẫn chưa thể hoàn toàn thay thế được nguồn lực con người. Bởi, con người có nhiều phẩm chất và kỹ năng mà máy móc không thể thay thế được như: sự sáng tạo, sự linh hoạt, đạo đức và khả năng thích nghi. Hay nói cách khác, Chat GPT là một công nghệ AI đang phát triển mạnh mẽ và có tiềm năng ứng dụng rộng rãi trong nhiều lĩnh vực nhưng nó không thể hoàn toàn thay thế được nguồn lực con người và việc sử dụng công nghệ này cần phải được cân nhắc kỹ lưỡng để đảm bảo sự cân bằng giữa sự tiến bộ của công nghệ và sự phát triển của con người.

Theo C.Mác, khoa học kỹ thuật ngày càng phát triển sẽ góp phần vào nâng cao năng lực lao động và trình độ chinh phục tự nhiên của con người. Tuy nhiên, C.Mác không cho rằng khoa học kỹ thuật có thể thay thế hoàn toàn con người. Hiện nay, với sự phát triển của khoa học kỹ thuật và trí tuệ nhân tạo, những ứng dụng trong các lĩnh vực như: âm nhạc, nghệ thuật, văn hóa và thiết kế đồ họa chỉ có thể hỗ trợ con người đạt được hiệu quả cao hơn và cải thiện năng suất lao động. Trí tuệ nhân tạo chỉ là công cụ hỗ trợ, không thể thay thế toàn bộ nguồn nhân lực con người và không thể thống lĩnh xã hội loài người. Sự xuất hiện của Chat GPT càng khẳng định rằng luận điểm trên của C.Mác là đúng đắn và phù hợp với thực tế.

Chat GPT là một Chatbot sử dụng trí tuệ nhân tạo được phát triển bởi công ty OpenAI của Hoa Kỳ và được ra mắt vào tháng 11 năm 2022. Nhiệm vụ chính của Chatbot này là trả lời câu hỏi và cung cấp hỗ trợ cho người dùng và đã được đánh giá là có khả năng xử lý các câu hỏi phức tạp. Với đặc điểm vượt trội này, Chat GPT trở thành một trong những phần mềm trí tuệ nhân tạo nổi bật nhất hiện nay. Mặc dù Chat GPT là một trải nghiệm mới, nhưng nó đã mang lại nhiều tiện ích cho người sử dụng trong công việc. Theo nghiên cứu của công ty cổ phần công nghệ NOS ERP CONSUTING, 37% nhân viên PR, 35% trong ngành công nghệ và 30%1 trong ngành tư vấn sử dụng trí tuệ nhân tạo và Chat GPT trở thành công cụ hỗ trợ đắc lực trong một số ngành nghề nhất định như:

Công nghệ thông tin: Chat GPT là một trong những mô hình ngôn ngữ tiên tiến nhất hiện nay, với khả năng đọc và viết mã vượt trội so với các mô hình trước đây. Nó cũng có thể được sử dụng để giải quyết các vấn đề mã hóa và cung cấp các lời giải chính xác cho quá trình phát triển ứng dụng công nghệ thông tin. Chat GPT cung cấp cho người dùng nhiều gợi ý và hỗ trợ trong lĩnh vực lập trình.

Marketing, PR: Chat GPT có khả năng sản xuất nhiều loại văn bản khác nhau, bao gồm các bài đăng trên blog và website, các bài luận văn, thơ văn và nhiều hơn nữa. Nó có thể đưa ra nhiều ý tưởng sáng tạo khi được cung cấp các từ khoá cần tìm kiếm và có thể được sử dụng để nâng cao chất lượng nội dung và tạo tiêu đề hấp dẫn cho các bài đăng. Chat GPT cũng có thể hỗ trợ cho ngành Content marketing trong việc tìm kiếm ý tưởng, cải thiện chất lượng sản phẩm và phong cách viết.

Dịch vụ – chăm sóc khách hàng: Chat GPT có khả năng giải đáp các thắc mắc của khách hàng nhanh chóng và hiệu quả. Điều này giúp các doanh nghiệp, công ty đánh giá mức độ hài lòng của khách hàng, hiểu rõ và đáp ứng yêu cầu từ khách hàng, cũng như xác định được vấn đề cần cải thiện trong sản phẩm hoặc dịch vụ.

Dịch thuật: Chat GPT có khả năng dịch các văn bản từ một ngôn ngữ sang ngôn ngữ khác, giúp thu hẹp rào cản ngôn ngữ, tạo điều kiện thuận lợi cho học tập và làm việc. Nó có thể được sử dụng như một công cụ hỗ trợ cho các cá nhân theo học ngành biên dịch, giúp giảm thiểu thời gian và chi phí trong quá trình dịch thuật.

Trong lĩnh vực giáo dục: Chat GPT đã được sử dụng để tạo ra các bài luận, truyện, thơ và thậm chí cả lời nhạc, tuy nhiên mức độ sao chép của các tác phẩm này rất thấp. Nhờ khả năng tạo ra các đoạn văn bản chi tiết và logic, nhiều người đã sử dụng Chat GPT như một nguồn tài liệu tham khảo trong quá trình học tập, giảng dạy và nghiên cứu.

Qua phân tích sơ bộ về những lợi ích tuyệt vời mà Chat GPT mang lại cho con người, có thể thấy rằng: Chat GPT là một ứng dụng vô cùng hữu ích, đặc biệt là trong bối cảnh hiện đại, khi công nghệ đang trở nên phổ biến và liên tục thay đổi. Tuy nhiên, điều cần được suy ngẫm đó là với sự thịnh hành của trí tuệ nhân tạo, vai trò của con người trong quá trình sản xuất đang dần bị xem nhẹ hơn và có khả năng bị loại trừ trong tương lai hay không ?.

Không thể phủ nhận rằng Chat GPT có khả năng vô hạn và đã thu hút được sự chú ý của rất nhiều người. Tuy nhiên, đồng thời nó cũng là một "đối thủ" với một số ngành nghề nhất định. Điều đó đặt ra câu hỏi về tương lai của các ngành nghề mà AI có thể hỗ trợ, bởi chúng có thể bị dễ dàng thay thế bằng trí tuệ nhân tạo trong tương lai. Khả năng này gây ra một lo lắng lớn về tương lai trong công việc của con người. Căn nguyên của sự lo lắng đó bắt nguồn từ quá khứ, khi quá trình tự động hóa đã đem lại hiệu quả kinh tế nhưng lại dẫn đến tình trạng mất việc và thất nghiệp với tỷ lệ rất cao. Vì vậy, cần phải đối mặt với thực tế rằng sự phát triển của trí tuệ nhân tạo có thể ảnh hưởng đến nhiều ngành nghề truyền thống và gây ra những thay đổi lớn trong việc sản xuất và tạo ra việc làm. Điều quan trọng là cần phải xác định được những ngành nghề có khả năng phát triển trong tương lai và chuẩn bị cho sự thay đổi đó bằng cách học các kỹ năng mới và tìm kiếm cơ hội nghề nghiệp mới.

Tuy nhiên, theo Triết học Mác-Lênin đã khẳng định rằng các yếu tố của lực lượng sản xuất có mối quan hệ biện chứng với nhau, trong đó người lao động đóng vai trò quyết định. Như vậy, lực lượng sản xuất hàng đầu của toàn nhân loại là công nhân, là người lao động. Khẳng định điều đó, V.I.Lênin viết: “Lực lượng sản xuất hàng đầu của toàn thể nhân loại là công nhân, là người lao động”2.

Kết hợp quan điểm này với thực tiễn, chúng ta có thể khẳng định rằng dù có thông minh đến đâu, Chat GPT chỉ là một mô hình ngôn ngữ, là sản phẩm trí tuệ của con người để phục vụ cho con người. Chat GPT không thể thay thế vai trò quan trọng của con người trong lực lượng sản xuất và các hoạt động kinh tế - xã hội khác. Khoa học kỹ thuật nói chung và Chat GPT nói riêng không thể thay thế con người trong quá trình sản xuất. Suy cho cùng, quá trình hình thành, phát triển và tiêu vong của khoa học kỹ thuật đều do con người quyết định. Trong xã hội, không phải vấn đề nào khoa học kỹ thuật cũng đứng ra giải quyết triệt để được, mà rất cần đến sự sáng tạo, khả năng xử lý tình huống và tư duy phản biện của con người. Ngoài ra, vai trò của chỉ số cảm xúc (EQ) vẫn luôn được đánh giá cao đối với con người. Điều này đặc biệt quan trọng khi phải giải quyết các vấn đề phức tạp hoặc quyết định trong các tình huống không rõ ràng. Chỉ số EQ là ranh giới phân biệt giữa con người và máy móc, bất kể mức độ tân tiến của máy móc phát triển thế nào đi chăng nữa, nhưng đó không phải là một sự thay thế hoàn hảo cho vai trò của con người trong xã hội.

Những tác động mang tính tích cực nêu trên của Cuộc cách mạng công nghiệp lần thứ tư hiện nay, đặc biệt là sự ra đời của một siêu trí tuệ nhân tạo – Chat GPT đang đặt ra nhiều thách thức mới:

Thứ nhất, sự thiếu minh bạch và độ tin cậy của thông tin: Chat GPT hoạt động dựa trên dữ liệu được đưa vào để huấn luyện, nếu dữ liệu này không minh bạch hoặc không đáng tin cậy, thì kết quả tạo ra có thể bị sai lệch hoặc độc hại.

Thứ hai, sự thiếu đạo đức và giá trị của thông tin được tạo ra bởi Chat GPT: Chat GPT có thể tạo ra thông tin độc hại hoặc không đúng sự thật, gây ảnh hưởng đến mối quan hệ xã hội và đạo đức của con người.

Thứ ba, sự tự động hóa và tác động đến việc làm của con người: Chat GPT có thể thay thế được các công việc của con người, dẫn đến mất việc làm và ảnh hưởng đến tình hình kinh tế và xã hội.

Thứ tư, việc sử dụng Chat GPT trong các hoạt động tội phạm lừa đảo: Chat GPT có thể được sử dụng để tạo ra thông tin giả mạo, tấn công mạng và các hoạt động tội phạm khác.

Thứ năm, sự phụ thuộc vào công nghệ và việc bảo trì: Chat GPT là một công nghệ phức tạp và cần được bảo trì, nếu không được bảo trì thường xuyên, nó có thể dẫn đến sự cố hoặc lỗi dữ liệu.

Thứ sáu, ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần và quyền riêng tư của con người: Chat GPT có thể tạo ra ảnh hưởng đến sức khỏe tinh thần của con người như việc gây ra lo lắng thông tin cá nhân bị đánh cắp, thiếu việc làm,....

Những rủi ro và thách thức này cho thấy rằng việc sử dụng Chat GPT cần được quản lý và kiểm soát chặt chẽ để đảm bảo tính an toàn và đạo đức của nó. Mặc dù khoa học kỹ thuật đóng vai trò quan trọng trong việc thúc đẩy sự phát triển sản xuất, nhưng chúng ta cần khai thác, sử dụng một cách có trách nhiệm, phù hợp, hiệu quả với mục đích sử dụng. Chat GPT là một nguồn tài nguyên tham khảo đa dạng và là quyển bách khoa toàn thư của thế hệ mới nhằm tìm kiếm thông tin. Tuy nhiên, để đề ra các hành động và quyết định phù hợp, chúng ta không nên phụ thuộc hoàn toàn vào Chat GPT, vì điều này có thể gây ra các tác động tiêu cực không mong muốn. Thay vào đó, chúng ta cần sử dụng Chat GPT với sự cân nhắc và đánh giá kỹ lưỡng để đảm bảo rằng các nhận xét, nhận định của chúng ta là đúng với tính hiện thực của nó, phù hợp với quan điểm chỉ đạo trong Nghị quyết số 57-NQ/TW là “…Phát huy tối đa tiềm năng, trí tuệ Việt Nam gắn với nhanh chóng tiếp thu, hấp thụ, làm chủ và ứng dụng thành tựu khoa học, công nghệ tiên tiến của thế giới ;…”.  

Tóm lại, trong bối cảnh hiện nay, khi nghiên cứu về vai trò của lực lượng sản xuất thì không thể không đề cập đến yếu tố khoa học kỹ thuật, nó được xem như là một công cụ lao động trong tư liệu sản xuất. Bởi lẽ, ngày nay khoa học kỹ thuật có vai trò to lớn trong việc phát triển lực lượng sản xuất, nó trở thành lực lượng lực lượng sản xuất trực tiếp, trở thành nguyên nhân trực tiếp của những biến đổi to lớn của sản xuất vật chất. Chưa bao giờ tri thức khoa học được vật hóa, kết tinh, thâm nhập vào các yếu tố của lực lượng sản xuất một cách nhanh chóng và có hiệu quả như ngày nay. Chính vì vậy, Văn kiện Đại hội lần thứ XIII, Đảng ta viết: “xây dựng đồng bộ thể chế, chính sách để thực hiện có hiệu quả chủ trương giáo dục và đào tạo cùng với khoa học và công nghệ là quốc sách hàng đầu, là động lực then chốt để phát triển đất nước”4./.

Chú thích:

1. https://www.nostech.vn/blog/chuyen-oi-so-9/chat-gpt-la-gi-cac-nganh-nghe-co-the-ap-dung-chatgpt-197

2. V.I.Lênin: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, H.2005, t.38, tr.430.

3. Ban chấp hành Trung ương Đảng, Nghị quyết số 57-NQ/TW , ngày 22 tháng 12 năm 2024 của Bộ Chính trị về đột phá triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, tr.2.

4. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu  toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, H.2021, t.1, tr.36

Tài liệu tham khảo

1. Ban chấp hành Trung ương Đảng, Nghị quyết số 57-NQ/TW, ngày 22 tháng 12 năm 2024 của Bộ Chính trị về đột phá triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia.

2. C. Mác và Ph. Ăng-ghen: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội, 1995.

3. Đảng Cộng sản Việt Nam: Văn kiện Đại hội đại biểu  toàn quốc lần thứ XIII, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, H.2021, t.1.

4. V.I.Lênin: Toàn tập, Nxb. Chính trị quốc gia Sự thật, H.2005, t.38.

5. http://hpstic.vn/news/Giai-phap-phat-trien-khoa-hoc-va-cong-nghe-den-nam-2020-dinh-huong-den-nam-2030-11956.html

6. https://www.qdnd.vn/giao-duc-khoa-hoc/cac-van-de/chat-gpt-la-cong-cu-gi-su-dung-nhu-the-nao-718012

In trang này Quay lại trang trước
các tin khác